<strong>Giáo dục chân chính là tạo điều kiện để tuổi trẻ
có kiến thức chân thực, có tự do chọn lựa, có thông tin đa
chiều…</strong>
"Tôn sư trọng đạo" là chữ hiếu của học trò nhưng tôn
thầy như thánh nhân, là chân lý và luôn luôn đúng thì giáo
dục sẽ chỉ còn là một chiều" - GS Nguyễn Đăng Hưng chia
sẻ với <em>Pháp Luật TP.HCM</em> nhân bàn về quan niệm tôn sư
trọng đạo dưới lăng kính khoa học. Theo giáo sư, chúng ta
đừng nhầm lẫn giữa giáo dục và tuyên truyền. Một nền
giáo dục thực sự cần khơi gợi và tôn trọng thói quen thảo
luận, khuyến khích nghiên cứu chứ không phải áp đặt và
nhồi nhét.
<h2>Tranh luận và sáng tạo là hàng đầu</h2>
<em>. </em><strong>Phóng viên:</strong> <em>Thưa giáo sư, nếu như
một nền giáo dục mà thầy nói gì cũng đúng thì không thể
có tính phản biện. Vậy làm sao để giữ được đạo thầy
trò mà vẫn giữ được thói quen thảo luận và sáng tạo?</em>
+ GS <strong>Nguyễn Đăng Hưng:</strong> Việc tôn trọng thầy cô
thì ở Việt Nam hay ở các nước trên thế giới đều giống
nhau. Nhiều năm đi giảng ở Bỉ, tôi được sinh viên thể
hiện tình quý mến ngày chia tay bằng cách đồng loạt đứng
lên vỗ tay. Tôi thắc mắc, có sinh viên bộc bạch: "Không
phải giáo sư nào chúng em cũng vỗ tay nhiều như vậy". Tại
châu Âu, sinh viên vẫn tôn trọng thầy cô nhưng không có nghĩa
thầy nói cái gì cũng đúng hết. Với một môi trường hiện
đại, thông tin đa chiều thì tính tranh luận và sáng tạo càng
được đặt lên hàng đầu.
Còn hệ thống giáo dục Việt Nam hiện nay vẫn nặng tình
trạng thầy đọc, trò chép. Tôi cho đây là hậu quả của một
nền giáo dục bị chệch hướng, nền giáo dục không chủ tâm
khai phóng trí tuệ học đường mà làm ngược lại, không
khuyến khích sáng tạo, tinh thần phản biện, thói quen trao
đổi thảo luận… Dạy học chỉ nhồi nhét, phát tán những
quan điểm một chiều, thiếu sinh động, xa rời thực tế. Thế
nên những năm gần đây xảy ra tình trạng phản ứng ngược
của tuổi trẻ hôm nay qua kết quả các cuộc thi toàn quốc
đối với các môn sử và văn…
<em>. Vậy theo giáo sư, nguyên do có phải vì tư tưởng Khổng
giáo ăn sâu quá nên học sinh sợ thầy hoặc không dám "cãi"
thầy… là nguyên nhân gây thụ động trong sinh viên?</em>
<strong>+ </strong>Tôi nghĩ ta không nên quy cho tư tưởng Khổng
tất cả tiêu cực trong việc đào tạo ngày nay. Tôi nghĩ
người trách nhiệm chính là Bộ GD&ĐT, là chính sách giáo dục
của mấy chục năm gần đây xuất phát từ bao cấp, dẫn đến
nhầm lẫn giữa giáo dục và tuyên truyền. Đạo Khổng chỉ là
cái nôi sẵn có từ thời phong kiến, mà thay vì đào thải dứt
khoát ta lại dựa vào nó với nội dung có lợi cho việc tuyên
truyền. Đây mới là nguyên nhân chính.
<div class="boxcenter500"><img
src="http://plo.vn/uploaded/thanhtung/2014_11_22/5-chot_odhd.jpg?width=500"
/></div>
<em>. Vậy một nền giáo dục hiện đại theo ông phải như
thế nào?</em>
<strong>+ </strong>Giáo dục phải hoàn toàn khách quan và phải
tôn trọng thói quen thảo luận, trao đổi, khuyến khích tinh
thần tự nghiên cứu, khai phá của người học. Phải dứt
khoát đoạn tuyệt với lề lối giáo dục áp đặt và nhồi
nhét hiện nay. Vì vậy theo tôi, nên chăng cần cải tiến
phương thức giảng dạy để làm sao có sự tham gia suy nghĩ,
tự học của các đối tượng, tạo tinh thần dân chủ giữa
thầy và trò để cho học sinh có thói quen bảo vệ ý kiến
của mình trước đám đông. Phải đào tạo cho được những
con người ngoài khả năng chuyên môn còn có khả năng sáng
tạo, khả năng phản biện, khả năng giao tiếp, khả năng sinh
hoạt nhóm…
Ngoài ra, phương thức giảng dạy phải sinh động và chân
thực, không tuyên truyền một chiều mà phải khách quan, vô tư.
Giáo dục chân chính là tạo điều kiện để tuổi trẻ có
kiến thức chân thực, có tự do chọn lựa, có thông tin đa
chiều…
<h2>"Đúc kết cuộc tranh luận: Một thành quả khoa học mới
mẻ"</h2>
<em>. Một nền giáo dục đa chiều, khách quan và tính phản
biện cao… là chúng ta phải chấp nhận thầy không phải lúc
nào cũng đúng và trò có thể giỏi hơn thầy, thưa ông?</em>
<strong>+ </strong>Đúng vậy, thầy không phải lúc nào cũng nói
đúng. Và học trò hơn thầy là điều bình thường và còn là
niềm vinh hạnh cho người thầy. Tôi có rất nhiều học trò mà
mình đã hướng dẫn làm tiến sĩ như GS Géry de Saxcé, người
Pháp. Đây là vị giáo sư, trưởng khoa Cơ học ĐH Lille, một
nhà cơ học hàng đầu của nước Pháp ngày nay. Tôi còn nhớ
ông này khi chuẩn bị luận văn tiến sĩ dưới sự hướng dẫn
trực tiếp của tôi đã là một sinh viên có rất nhiều cá
tính. Ông đã từng phản biện chặt chẽ những nội dung
hướng dẫn của tôi, cãi nhau kịch liệt có khi đến gần khuya
mới rời văn phòng nhưng luôn luôn trên tinh thần tôn trọng,
hòa nhã. Kết quả là ngày hôm sau ông đến trình cho tôi bản
đúc kết cuộc tranh luận: Một thành quả khoa học mới mẻ.
Đó là một trong số những học sinh đáng tự hào nhất của
tôi. Ông này là đồng nghiệp giỏi, có sự nghiệp hơn tôi
rất nhiều.
<em>. Theo giáo sư, học trò nói thầy sai thì có đi ngược lại
với đạo thầy trò không?</em>
<strong>+ </strong>Đó là việc rất bình thường trong nền giáo
dục ở Tây Âu. Đạo trong giáo dục của họ là phải hoàn
toàn khách quan và phải tôn trọng thói quen thảo luận, trao
đổi, khuyến khích tinh thần tự nghiên cứu, khai phá của
người học. Điều căn bản nhất là tôn trọng sự thật và
bảo vệ chân lý khoa học. Bởi thế việc tranh luận, thậm chí
học sinh có thể chứng minh nghiên cứu của mình đúng và
khẳng định thầy sai một cách rất bình thường. Tôi còn nhớ
cách đây chừng vài chục năm, khi đó tôi đi dạy toán cơ vừa
giảng đến đâu viết đến đó. Ngày ấy chưa có máy phóng
hình từ máy tính xách tay. Rồi bỗng nhiên có một em học sinh
xin phát biểu trước lớp, nói: "Thầy ơi em thấy chỗ này có
chỗ sai. Tôi giật mình và nhận ra đúng là mình có sai ở một
chỗ. Sau đó tôi dùng phấn màu khác bôi lại toàn bộ chỗ sai
và sửa lại từ đoạn đó. Tôi phải cảm ơn học trò vì nhờ
thế mà tôi đã có buổi dạy thành công. Việc sai là rất bình
thường, có thể xảy ra nên mình nhìn nhận thôi, chẳng có gì
là xấu hổ.
<em>. Nhưng ở Việt Nam dường như chỉ có thầy cô mới
được nhận định về học sinh, còn học sinh tuyệt nhiên với
thầy cô thì chỉ có lễ phép và lắng nghe. Trong khi ở nhiều
nước trên thế giới, học sinh được bỏ phiếu đánh giá
giảng viên?</em>
<strong>+ </strong>Đúng vậy, hằng năm trường sẽ phát cho sinh
viên tài liệu, từ đó để sinh viên cho điểm, nhận xét về
giảng viên trong trường. Sau khi tập hợp lại, nhà trường
dùng các phiếu đó để chấm điểm trung bình cho các thầy cô.
Từ đây sẽ có kết quả thầy tốt, được học sinh đánh giá
rất cao. Có thầy khá và có thầy không được học sinh cho
điểm cao. Điểm tín nhiệm này được phổ biến cho các thầy
biết nhưng luật là không được đăng tải trên báo chí vì
họ không muốn thanh danh của thầy bị ảnh hưởng. Với việc
phổ biến này, các thầy nhìn lại mình để phấn đấu năm sau
sao cho phiếu tín nhiệm của mình cao hơn. Nhờ thế rất nhiều
giáo viên đã hoàn thiện mình hơn. Tuy nhiên, ngay cả phiếu tín
nhiệm của sinh viên thấp không có nghĩa thầy bị sa thải,
không ai bị sa thải mà chủ yếu để thầy cô nhìn lại nếu
thấy đúng và sửa để tốt hơn.
Thậm chí ngay các chức danh trong trường cũng được bỏ
phiếu chứ không phải chỉ định. Cứ sau mỗi nhiệm kỳ, hội
đồng các giáo sư chính thức sẽ bầu hiệu trưởng, phó hiệu
trưởng… Hội đồng gồm đại diện các giáo sư, giảng viên,
công nhân viên và sinh viên sẽ bầu ra hội đồng quản trị
của trường, cơ quan quyền lực cao nhất do hiệu trưởng làm
chủ tịch. Tất cả từ dưới lên, bầu cử nghiêm túc, bỏ
phiếu kín để chọn ra lãnh đạo một cách rất dân chủ. Trong
hội đồng quản trị luôn có mặt một thành viên chính phủ
tham gia với tư cách một thanh tra, không tham gia quyết định
nhưng có nhiệm vụ nói lên ý kiến của chính phủ về những
phán quyết hệ trọng, chẳng hạn về ngân sách hằng năm của
trường mà nhà nước bao cấp 90%. Ngoài ra quyền tự do học
thuật tại đại học là phải tuyệt đối tôn trọng. Sự bổ
nhiệm các thành viên luôn dựa theo sự chọn lựa của hội
đồng chuyên gia quốc tế tham dự. Các giáo sư và phó giáo sư
có quyền soạn giáo trình riêng cho mình để giảng dạy môn
đó. Bộ Giáo dục chỉ ban bố chương trình khung cho từng
ngành, áp dụng cho tất cả các trường. Trường có quyền đề
đạt các ngành mới, các môn dạy mới nhưng phải tôn trọng
khung thời gian tối thiểu cho phép.
<em>.Vậy có khi nào thầy sẵn sàng để học trò của mình
trở thành người lãnh đạo trong chính ngôi trường của mình
hay không?</em>
<strong>+ </strong>Tại các nước phát triển thì điều đó rất
thường xảy ra. Các chỗ đứng quyền lực như trưởng khoa,
chủ nhiệm hội đồng thường được giao cho các giáo sư trẻ
vừa được bổ nhiệm. Vì các bạn trẻ thường năng động,
siêng đi họp. Các giáo sư cao cấp thường quan tâm đến nghiên
cứu khoa học, không thích đứng ở những vị trí quyền lực,
mất rất nhiều thời gian mà chẳng thêm được gì ngay cả
tiền lương.
<em>. Xin cám ơn giáo sư.</em>
<blockquote>Trong lịch sử Việt Nam thiếu gì những thầy đồ có
học trò là những danh nhân, tướng quốc, nhà văn hóa kiệt
xuất với sự nghiệp cao vọng hơn thầy. Truyền thống Việt
Nam không có phổ biến chuyện giấu nghề. Chuyện thầy có tâm
có tầm, hết mình vì học trò giỏi giang cần mẫn, sau này có
sự nghiệp lẫy lừng đâu có hiếm. Vấn đề là thầy phải
là người thật sự có tâm có tầm, được đào tạo bài bản,
nắm vững chuyên môn. Ngày nay việc này không được chu toàn.
Thầy dỏm xuất hiện quá nhiều và những người này thường
lo sợ mất ghế, sợ trò giỏi hơn mình. Cơ chế quan liêu bao
cấp đã hình thành một xã hội bất cập như hôm nay. Hy vọng
cải cách giáo dục toàn diện sẽ đem đến đổi thay. Tuy
nhiên, theo cách vận hành trước mắt, kỳ vọng này khó trở
thành hiện thực.
GS <strong>NGUYỄN ĐĂNG HƯNG</strong></blockquote>
YÊN TRANG thực hiện
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141123/yen-trang-ton-su-trong-dao-thay-la-thanh-nhan-thi-giao-duc-chi-co-mot-chieu),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét