Trần Văn Tuấn - Hàng chục ngàn giáo sư, tiến sĩ Việt... đang làm gì?

<strong>Cái quan trọng nhất không phải chúng ta không muốn sử
dụng nhân tài mà là chúng ta không có khả năng sử dụng họ.
</strong>
Tôi có một người bạn lấy bằng Tiến Sĩ tại một trường
ĐH có tên tuổi ở xứ Cờ Hoa. Khi về nước anh chỉ có một
ước mơ rất đơn giản - làm việc và sống được bằng
nghiên cứu khoa học! Khi đó anh rất tự tin vào những gì mình
đã học được có thể đóng góp và tạo ra những thay đổi
tích cực cho khoa học nước nhà.

Sau hơn một năm bắt tay vào thực hiện các đề tài khoa học
cấp Bộ, cấp Nhà nước, bên tách cafe đắng, anh chia sẻ:
<em>"Tôi thấy người nước mình thực sự không trọng dân trí
thức.".</em>

Dù đã có ít nhiều trải nghiệm thực tế, nhưng câu nói của
một người bạn có bằng TS lúc đó làm tôi có phần cảm
thấy chua xót. Đồng ý rằng các ngành khoa học của chúng ta
sinh sau, đẻ muộn và không nhất thiết phải bắt đầu từ con
số 0. Thế nhưng, kể cả muốn đi trước đón đầu, chúng ta
cũng cần phải học để biết cần đón ở đâu và đi đến
đâu. Một khi nền tảng khoa học không có thì mọi thứ chúng
ta tiếp thu và ứng dụng được chỉ đều là phần nổi, phần
ngọn và cũng chính vì vậy mà đất nước luôn tụt lại phía
sau và mãi mãi chạy theo người khác.

Khi nhìn lại các sự kiện gần đây, tôi mới thấm thía những
điều mà anh bạn tôi bộc bạch. Ngân sách hàng năm dành cho
nghiên cứu khoa học vốn đã rất khiêm tốn (chỉ chiếm 0,5%
GDP) nhưng luôn bị cắt xén và thất thoát tại mỗi cấp. Nếu
muốn được duyệt một đề tài nghiên cứu có sử dụng ngân
sách nhà nước thì chi phí lobby đôi lúc lên đến vài chục
phần trăm ngân sách đề tài. Công sức bỏ ra để hợp thức
hóa số tiền bị cắt xén này hầu như chiếm gần hết thời
gian của đơn vị nghiên cứu, khiến cho các sản phẩm đầu ra
đều không đáng tin cậy hoặc ở dạng nửa vời.

Thật đáng buồn khi nhiều nhà nghiên cứu bỗng nhiên trở
thành những nhà "chạy dự án" chuyên nghiệp. Việc xem các đề
tại Nhà nước như là một chiếc bánh cho nhiều cá nhân và
đơn vị để cải thiện thu nhập khiến cho đất nước ta luôn
vắng bóng những công trình tầm cỡ. Sự thiếu hụt các cơ
chế giám sát, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong
nghiên cứu khoa học được xem như nguyên nhân chính khiến cho
phần lớn các kết quả đề tài không có tính ứng dụng trong
thực tiễn nhưng vẫn được phê duyệt và nằm yên, bám bụi
trên các giá sách vốn đã rất bụi tại các cơ quan nhà
nước. Dù có thế nào thì cũng không ai phải chịu trách
nhiệm.

Những người làm khoa học không chuyên thì sao? Sự cứng nhắc,
rập khuôn và giáo điều của các cơ quan chức năng cộng với
tính sính ngoại và tự coi thường khả năng, trí tuệ của
chính người nhà mình đã khiến cho bao nhiêu nông dân và kể
cả doanh nhân phải ngửa mặt kêu Trời.

Sự kiện hai cha con ông Hải phải tìm đường sang Campuchia để
thỏa mãn khát vọng được cống hiến cho khoa học liệu có
khiến cho những người có trách nhiệm thấy chua xót ít nhiều?
Hay phải chăng sức ép dư luận trong những ngày qua cũng chỉ
là một vài hòn đá ném xuống cái ao bèo, để rồi nhanh chóng
bị những cánh bèo dày đặc kia khỏa lấp?
<div class="boxcenter550"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/11/27/17/20141127171439-20140829170312-bang-cap.jpg"
/><div class="textholder">Con số khoảng 9.000 GS, PGS tại nước ta
đang làm gì và được dùng vào việc gì? </div></div>

</td></tr></tbody></table>Theo số liệu thống kê, trên tổng số
hơn 90 triệu dân hiện thời, VN có tới hơn 100 nghìn người có
bằng Thạc sĩ (trình độ được xem là nghiên cứu viên) và
hơn 25 nghìn người có bằng Tiến sĩ. Những con số ấn tượng
này khiến tôi nghi ngờ nhận định của anh bạn mình khi cho
rằng <em>"Trí thức Việt không được trọng dụng và chỉ dùng
để trang trí mà thôi!"</em> Nếu thực sự chỉ dùng để trang
trí thì quả thực đất nước ta có thể xếp vào loại xa xỉ
nhất thế giới khi sử dụng một nguồn lực khổng lồ như
vậy chỉ để mà chơi và trang hoàng cho đẹp mắt.

Vậy nếu không chỉ để mà chơi hay cho vui mắt thì tại sao
trung bình hàng năm Việt Nam có số lượng ấn phẩm khoa học
được duyệt và đăng trên các tạp chí khoa học Quốc tế
chỉ bằng 1/5 của Thái Lan và 1/10 của Singapore. Riêng trên tạp
chí <em>Nature</em>, thì trong mười năm qua chúng ta chỉ có 5 ấn
phẩm khoa học trong nước được đăng trên tạp chí hàng đầu
thế giới này. Đồng ý rằng, dân ta có nhiều người học TS
chỉ để cho oai, vậy con số khoảng 9.000 GS, PGS với phân nửa
số lượng TS đang là giảng viên ĐH hay nghiên cứu viên tại
nước ta đang làm gì và được dùng vào việc gì? Hay lại là
để cho đẹp đội hình?

Thời Hoàng Đế Lê Thánh Tông, nước Đại Việt của chúng ta
có thể được xem là hùng cường bậc nhất trong lịch sử
Phong kiến. Có lẽ ý thức được nguyên tắc "hiền tài là
nguyên khí Quốc gia" nên nhà Vua đã tạo dựng được một
triều đại huy hoàng đến vậy. Tuy đời sau ít nhiều thấm
nhuần tư tưởng này nhưng chưa ai làm được những gì mà "Vị
Hoàng Đế mở cõi" này đã làm. Nguyên nhân thì có nhiều,
nhưng theo tôi cũng giống như ngày nay, cái quan trọng nhất
không phải chúng ta không muốn sử dụng nhân tài mà là chúng
ta không có khả năng sử dụng họ.

Chúng ta hiện vẫn còn thiếu rất nhiều thứ để có được
một nền khoa học tiên tiến. Cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên
cứu, thiết bị và kể cả ngân sách rồi cũng có thể có
được. Cái quan trong hơn, cấp thiết hơn lúc này chính là cần
phải xác định được mình thực sự mong đợi gì? Muốn làm
gì và cần ưu tiên cái gì? Chỉ đến khi những người có
trách nhiệm thấu hiểu được khoa học chính là con đường
then chốt để thay đổi vị thế đất nước, rằng đất
nước ta không thiếu vắng nhân tài và rằng phải có tinh thần
cầu thị, dám chịu trách nhiệm, đức tính bao dung, không đố
kị cùng một tấm lòng vì đại cục, thì ngày đó đất nước
ta sẽ có thể cất cánh bay cao.

Hơn hết, dụng nhân như dụng mộc, hãy trả mọi người về
đúng vai trò của họ, nơi họ có thể sống, làm việc và
cống hiến theo đúng khả năng của mình. Hãy tạo dựng một
môi trường phù hợp, khơi dậy sức sáng tạo của mỗi công
dân và sẵn sàng lắng nghe cũng như hành động, nhằm khích lệ
kịp thời, giúp tập hợp nguồn "nguyên khí Quốc gia" cho phát
triển đất nước. Khi đó nhiều cái tử tế sẽ theo về và
tách cafe mỗi lần tôi uống với anh bạn Tiến sĩ kia cũng sẽ
đậm, ngọt hơn.

<strong>Trần Văn Tuấn</strong>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141128/tran-van-tuan-hang-chuc-ngan-giao-su-tien-si-viet-dang-lam-gi),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét