David Chandler - Sam Rainsy là ai?

<center><img
src="http://nghiencuuquocte.net/wp-content/uploads/2014/08/016929217_30300.jpg"
width="600"></center>

Sam Rainsy là một lãnh đạo chính trị đối lập được giáo
dục tại Pháp. Đối thủ của ông không ai khác chính là Hun
Sen, một nhà độc tài tự xưng vốn là Thủ tướng của
Campuchia kể từ năm 1984 ngoại trừ giai đoạn chuyển tiếp 2
năm ở thập kỷ 1990. Cuốn tự truyện này được xuất bản
lần đầu tiên tại Pháp, nơi Rainsy đã sống lưu vong từ năm
2010 cho tới giữa năm 2013. Đó là thời điểm trước các cuộc
bầu cử quốc gia vào tháng 7 năm 2013 tại Campuchia được tổ
chức ngay sau khi Rainsy trở lại Phnom Penh. Trong các cuộc bầu
cử đó, đảng đối lập đã bất ngờ giành được 55 ghế
trong Quốc hội.

Sau bầu cử, Rainsy dựa trên các chứng cứ chắp vá tuyên bố
đảng đối lập của ông đã chiến thắng một cách tuyệt
đối và chuẩn bị điều hành đất nước. Hun Sen bác bỏ
những tuyên bố này. Rainsy sau đó không chấp nhận cho các
nghị sĩ đắc cử của đảng mình nhận ghế ở quốc hội. Khi
bài điểm sách này được viết (tháng 7 năm 2014), họ vẫn
đang tiến hành tẩy chay quốc hội mới. Giống như nhiều lãnh
đạo Campuchia khác trong quá khứ, và cũng giống như Hun Sen,
Rainsy không tôn trọng những khái niệm chính trị ngoại nhập
như <em>đối lập trung thành</em> (loyal opposition – tức trung
thành với các quy tắc của hiến pháp và pháp luật, nhưng
chống lại các chính sách được đưa ra bởi chính phủ cầm
quyền – ND), hay <em>chia sẻ quyền lực</em>. Ở Campuchia, chính
trị là trò chơi có tổng bằng không.

Cuốn sách <em>We didn't start the fire</em> (tạm dịch: Chúng tôi
không gây nên những khó khăn này) nói về lịch sử Campuchia
kể từ khi Rainsy được sinh ra. Quyển sách ngắn và những
thông tin về lịch sử được trình bày một cách rời rạc, tuy
nhiên Rainsy là một kinh tế gia được đào tạo bài bản và là
một nhà ái quốc can đảm, thông minh. Vì những lý do này mà
tự truyện của ông là một cuốn sách đáng đọc.

Những chương viết về cuộc đời thơ ấu của ông (trang 1-22)
là đầy cay đắng và làm sáng tỏ được nhiều điều. Tương
tự như thế, những miêu tả của Rainsy về khoảng thời gian
xáo động khi ông đang giữ chức Bộ trưởng Tài chính Campuchia
vào thập kỷ 1990 (trang 63-88) là rất thú vị vì việc Rainsy
không thể làm trong sạch được bộ máy nhà nước đã khiến
ông bị bãi chức. Mô tả về vụ ném lựu đạn năm 1997 khiến
ông suýt nữa mất mạng và làm chết 20 người ủng hộ (trang
93-97) là sinh động, mạch lạc, và đáng sợ. Mặc dù rõ ràng
đứng đằng sau vụ tấn công là Hun Sen, chưa có bất kỳ lời
buộc tội nào được đưa ra và vụ giết người vẫn chưa
được xét xử.

Phần còn lại của cuốn sách chứa đựng những chi tiết về
cuộc hôn nhân của Rainsy, sự nghiệp của ông trong vai trò một
nhân viên ngân hàng ở Pháp, sự ủng hộ mà ông đã tạo ra
được ở các nước phương Tây cũng như cuộc đời chính trị
chìm nổi của mình. Cuốn hồi ký kết thúc bằng một cáo
buộc gây bối rối (theo ý kiến của tôi là khá chính xác) về
tình hình Campuchia hiện tại, tiếp theo đó là những đề xuất
không tưởng của Rainsy để "dập lửa" một khi phe đối
lập dưới sự lãnh đạo của ông lên cầm quyền.

Sam Rainsy được sinh ra trong tầng lớp quý tộc nhỏ nói tiếng
Pháp của Campuchia trong thời kỳ cuối của chế độ bảo hộ
Pháp tại nước này. Cha của ông, Sam Sary (1917-62), là một quan
chức nhiệt huyết, tài năng và là một người bạn tâm giao tin
cậy của nhà lãnh đạo trẻ khoa trương của Campuchia, Vua (sau
đó là Hoàng Tử, và sau đó lại là Vua một lần nữa) Norodom
Sihanouk (1922 – 2012). Sary đóng một vai trò quan trọng tại Hội
nghị Geneva năm 1954, nhưng vào năm 1957, Sihanouk trở nên không
hài lòng với Sam Sary và sau đó bổ nhiệm ông làm Đại sứ
Campuchia tại Vương quốc Anh. Một vụ xì-căng-đan đã nổ ra
ở Anh và Sam Sary phải quay trở về nước trong hổ thẹn. Với
con đường sự nghiệp bị chặn đứng, Sary đã thành lập một
tờ báo thân phương Tây, mang hơi hướng cộng hoà có tên
<em>Sovereign People</em> và xin phép Sihanouk thành lập một đảng
đối lập. Cho tới thời điểm ấy ông đã gần như chắc
chắn nhận được hứa hẹn hỗ trợ bí mật từ nước ngoài,
mặc dù Rainsy đã không đề cập tới điều này trong cuốn
sách của mình.

Sihanouk tức giận với các hành động của Sary. Lo sợ bị
bắt, Sary chuyển tới Nam Việt Nam, nơi ông được chính quyền
Ngô Đình Diệm và phong trào chống Sihanouk mang tên Khmer Serei
chào đón. Ông qua đời trong một tình huống hết sức bí ẩn
vào năm 1962, có thể là do những người bảo trợ mới của
mình ám sát, Rainsy khẳng định.

Gia đình Rainsy sống ở Phnom Penh trong điều kiện thiếu thốn
cho tới năm 1965 khi Sihanouk, trong một hành động tuỳ hứng và
bốc đồng, đã trục xuất họ. Cả gia đình sau đó định cư
tại Paris, và phải dựa vào các mối quan hệ của Sary trước
năm 1954 để tiếp nhận hỗ trợ tài chính. Khi Sihanouk bị hạ
bệ vào năm 1970, phần lớn gia đình Rainsy quay trở lại
Campuchia. Rainsy tuy vậy đã quyết định ở lại vì ông hạnh
phúc với cuộc sống ở Paris và vì khi đó ông đang hẹn hò
với Saumura Tioulong, con gái của một cựu quan chức cấp cao
trong chính quyền Sihanouk. Saumura, cũng giống Rainsy, đang bắt
đầu một sự nghiệp thành công của mình trong ngành ngân hàng.
Cả hai kết hôn vào năm 1971.

Rainsy trở về Campuchia vào tháng 12 năm 1991, thời điểm khởi
đầu của cuộc tổng tuyển cử quốc gia tại nhà nước
Campuchia được Liên Hợp Quốc bảo trợ. Ông chính thức tham
gia vào đảng bảo hoàng FUNCINPEC, đứng đầu bởi con trai cả
của Sihanouk là Hoàng thân Norodom Rannaridh (1944-), một nhân vật
bóng bẩy nhưng ích kỷ chưa bao giờ được Rainsy tin tưởng.
FUNCINPEC tranh cử vào năm 1993 chống lại Đảng Nhân dân
Campuchia (CPP) vốn thống trị nền chính trị Campuchia dưới
nhiều tên gọi khác nhau kể từ năm 1979. FUNCINPEC thắng cử,
nhưng Hun Sen bằng cách đe doạ sẽ châm ngòi nội chiến đã ép
buộc những người bảo hoàng phải cùng với CPP thiết lập
một chính phủ liên hiệp khá kỳ lạ. Rainsy trở thành Bộ
trưởng Tài chính.

Rainsy giữ chức trong gần 1 năm trước khi ông bị ép buộc
phải từ chức do cáo buộc một nhân vật quyền lực thân
chính phủ tham nhũng. Một cựu quan chức Khmer Đỏ, học tập
tại Paris vào những năm 1950, đã thay thế vị trí của Rainsy.
Sau đó, Rainsy đã bị trục xuất khỏi FUNCINPEC và Quốc hội.
Vào năm 1995, ông thành lập một đảng đối lập lấy tên ông.
Sự nổi tiếng của đảng này đã khiến Hun Sen nổi giận, và
đã âm mưu tạo ra một vụ tấn công lựu đạn khác vào năm
1997. Vào năm sau, đảng của Rainsy đã giành được 22% phiếu
bầu và đã ngăn cản chính phủ thành lập nên Quốc hội mới.
Trong suốt 5 năm sau đó, Rainsy tiếp tục là một nhà đối lập
năng động, thu hút ủng hộ tài chính từ cộng đồng Campuchia
hải ngoại và ủng hộ về mặt chính trị của Đảng Cộng
hoà ở Hoa Kỳ. Ông bị Hun Sen trục xuất tới Pháp vào năm 2010
và trở lại để tham gia vào cuộc bầu cử năm 2013. Khi đó,
đảng của ông, vốn mới được củng cố lại dưới tên gọi
mới là Đảng Cứu nguy Dân tộc (CNRP), đã cực kỳ thành công
và có lẽ thu được kết quả tốt hơn nhiều những gì được
công bố.

Quyển hồi ký và chiến dịch tranh cử của Rainsy thất bại
ở chỗ ông không sẵn lòng hoặc là không có khả năng giải
thích được làm thế nào mà hệ thống công chức, cảnh sát
và quân đội trong một chính phủ mà ông mong muốn điều hành
sẽ chuyển sự ủng hộ của họ sang cho ông, sẽ từ bỏ
những người bảo hộ của họ hiện tại và bộ máy đó sẽ
được trả công như thế nào khi ông lên nắm quyền. Chuyện
gì sẽ xảy ra với Hun Sen? Chuyện gì sẽ xảy ra với đảng CPP
vốn đã cắm rễ sâu trong hệ thống chính trị? Cuối cùng,
làm thế nào Rainsy có thể giành được quyền lực? Không một
ai có thể nghĩ tới một "mùa xuân Campuchia" vào lúc này, và
sự ủng hộ rộng rãi từ nước ngoài cũng là điều không
thể.

Như nhiều cuốn hồi ký khác, <em>We didn't start the fire</em> là
một quyển sách chứa đựng nhiều điều mơ mộng. Tuy nhiên
không như những ứng cử viên thất bại khác, Rainsy đáng để
người khác biết tới thông qua những trang sách này bởi vì
ông không cho thấy là mình sẻ bỏ cuộc. Sự đối lập mãnh
liệt – gần như có phần khinh miệt – mà ông ta dành cho Hun
Sen – người mà Rainsy cáo buộc là không có bất cứ một tầm
nhìn nào cho Campuchia – và những lời hứa chân thành của ông
về một sự thay đổi xảy ra nhanh chóng và trong sạch là hết
sức hấp dẫn, ít nhất trong ngắn hạn, đối với một bộ
phận lớn người dân Campuchia.

<em>David Chandler là giáo sư hưu trí chuyên ngành lịch sử tại
Đại học Monash, Australia. Đây là bài điểm cuốn sách </em>We
Didn't Start the Fire: My Struggle for Democracy in Cambodia<em> của Sam
Rainsy (xuất bản tại Chiangmai bởi Silkworm Books, 2013). Bài
điểm sách lấy từ tạp chí <a
href="https://bookshop.iseas.edu.sg/account/downloads/get/17592">Contemporary
Southeast Asia</a>, Vol. 36, No. 2, 8/2014.</em>

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140902/david-chandler-sam-rainsy-la-ai),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!