<em>Cơn sốt rét triền miên
Tóc mọc rồi lại rụng
Mùa xuân thành báo động
Đoá hoa nhầu trên tay</em>
<em>Hơn mọi sự anh hu</em><em>̀ng
Là điều này nhỏ bé
Làm vợ và làm mẹ
Tuổi ba mươi chối từ</em>
(<a
href="http://vhv.vn/vhv_bai-ca-nhung-co-gai-song-tuoi-ba-muoi-trong-rung_72241.html">Anh
Ngọc</a>)
Đầu tháng 12 năm trước, Huy Đức cho trình làng <a
href="http://www.facebook.com/notes/s%C3%A1ch-b%C3%AAn-th%E1%BA%AFng-cu%E1%BB%99c/v%C3%AC-sao-t%C3%B4i-vi%E1%BA%BFt/513388478680173"><em>Bên
thắng cuộc</em></a> với lời thưa đầu tuy rất tự tín nhưng
cũng vô cùng nhũn nhặn:
"Đây là công trình của một nhà báo mong mỏi đi tìm sự
thật. Tuy tác giả có những cơ hội quý giá để tiếp cận
với các nhân chứng và những thông tin quan trọng, cuốn sách
chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, chắc chắn sẽ
còn được bổ sung khi một số tài liệu được Hà Nội công
bố. Hy vọng bạn đọc sẽ giúp tôi hoàn thiện nó trong những
lần xuất bản sau."
Vài hôm sau, BBC ghi nhận công trình biên khảo của Huy Đức là
một trong <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2012/12/121227_10_van_de_vietnam_nam_2012.shtml">"Mười
chuyện nổi bật ở Việt Nam năm 2012."</a> Nói cho chính
xác: <a
href="http://www.facebook.com/notes/s%C3%A1ch-b%C3%AAn-th%E1%BA%AFng-cu%E1%BB%99c/v%C3%AC-sao-t%C3%B4i-vi%E1%BA%BFt/513388478680173"><em>Bên
thắng cuộc</em></a><em> </em>không chỉ "nổi bật" ở Việt
Nam, và nguyên do cũng không phải chỉ vì "tác giả có những
cơ hội quý giá để tiếp cận với các nhân chứng và những
thông tin quan trọng" mà (có lẽ) là vì nó đã được viết
với sự công tâm – dù mọi vấn đề không hẳn đã luôn luôn
được trình bầy một cách khách quan, như mong đợi.
Trước đây, vào năm 2009, nhà văn <a
href="http://quechoablog.wordpress.com/2009/08/29/b%E1%BA%A1n-van-29/">Nguyễn
Quang Lập</a> cũng đã nói đến cái tâm của người bạn đồng
nghiệp của mình với ý (gần) tương tự:
"… có trí lự để viết những bài báo như Huy Đức cũng
không ít người, cũng không ít người có thể viết hay hơn,
nhưng có cái tâm sáng trưng như thằng Huy Đức để nói thẳng,
nói to những điều tâm huyết như nó thì quả là hiếm."
Nhiều vị thức giả, của cả đôi bên, đã có lời bàn vô
(cũng như bàn ra) về <em>Bên thắng cuộc</em>. Thường dân thứ
như tôi, cái thứ muôn đời luôn luôn ở về <em>phe nước
mắt</em> nên không dám nói leo (hoặc bàn theo) ai mà chỉ xin
được phép thưa thêm – đôi lời – về Những Kẻ Ở Bên
Lề.
<div class="boxright200"><img
src="http://www.procontra.asia/wp-content/uploads/2013/01/Huy-hiệu-Thanh-niên-Xung-phong.jpg"
/><div class="textholder">Huy hiệu Thanh niên Xung phong</div></div>
Họ ở bên lề, bị thiên hạ bỏ quên, và chỉ được nhắc
đến – với rất nhiều xót xa, và trân trọng – bởi một
người ngoại cuộc (*) bằng một thiên tiểu luận ["<a
href="http://www.talawas.org/?p=19270">Trực diện với cái chết và
nỗi đau: Vấn đề Thanh niên Xung phong trong Chiến tranh Việt Nam
(1950-1975)</a>"] đã được Phương Hoà chuyển ngữ, và đăng
thành nhiều kỳ trên diễn đàn talawas.
Chúng tôi xin phép ghi lại vài trích đoạn – ngăn ngắn –
với với ước mong được xem đây như một lời tri ân để
gửi đến tác giả, cùng dịch giả:
<strong>- </strong>Khi nêu lên vấn đề về bản chất của
cuộc chiến, công trình nghiên cứu này nhằm mục đích nghiên
cứu lịch sử của một lực lượng xã hội và quân sự có
tên là "Thanh niên xung phong" trong thời kỳ chiến tranh Việt
Nam giữa hai nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (miền Bắc) và
Việt Nam Cộng hòa (miền Nam) chủ yếu diễn ra từ năm 1965
đến 1975. Nụ cười rạng rỡ của các cô gái anh hùng trên
nhật báo và phim ảnh tuyên truyền của Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa trong chiến tranh đã chu du khắp thế giới, nhưng số phận
bi thảm của chính những người nữ anh hùng vô danh này vẫn
chưa được mọi người biết đến đầy đủ. Vấn đề này
vẫn còn mang tính nhạy cảm ở Việt Nam dù người ta đã giới
thiệu một bộ sử mang tính thực chứng về cuộc đấu tranh
giải phóng đất nước; bộ sử này mới đây đã góp phần
trong việc xác định một vị trí quan trọng hơn của các nhân
vật lịch sử bị lãng quên, đặc biệt là của thành viên các
đoàn Thanh niên xung phong.<strong></strong>
- Giống như các đồng nghiệp ở Liên Xô, phụ nữ Việt Nam
không những không bị cấm ra mặt trận, mà còn ở ngay chính
giữa mặt trận. Các cô gái TNXP trực tiếp tham gia chiến
đấu, đặc biệt là trên đường mòn HCM, nơi có sự hoà nhập
nhất với quân chủ lực, và với những người trong đội TNXP
Giải phóng miền Nam thì chiến đấu là nhiệm vụ chính thức.
Như chúng ta thấy, trong phần lớn thời gian, ranh giới giữa
bộ đội nơi tiền tuyến và các lực lượng hậu cần không
hề tồn tại. Việc lực lượng hậu cần cũng hứng chịu lửa
đạn là chuyện bình thường của mọi cuộc chiến, nhưng
trường hợp Việt Nam trở nên đặc biệt do một số lý do:
độ tuổi tuyển mộ quá trẻ, họ gần như hoàn toàn không
được chuẩn bị chút nào, và cách thức quản lý thuần chính
trị và quân sự được áp dụng với họ. Sĩ quan trong Quân
đội Nhân dân Việt Nam và cựu cán bộ TNXP bị ảnh hưởng
nặng nề bởi những đau đớn khủng khiếp thường nhật của
các cô gái làm việc cùng họ, hoặc dưới quyền họ, phải
chịu đựng. Nhưng tất cả bị tấm màn im lặng phủ kiến,
bởi người ta muốn đây phải là cuộc chiến tranh nhân dân.
- Đối với những thiếu niên-lính này (thậm chí trong một vài
trường hợp là trẻ em-lính), vũ khí chỉ là cuốc chim đơn
giản, xẻng lớn và hành trang trí thức ít ỏi mang theo người
chỉ là vài năm học sơ cấp ở trường. Họ gặp nhau và chỉ
trong mấy ngày là bị đẩy ra tuyến lửa. Không có kiến thức
quân sự, tất cả họ đều được huấn luyện tại chỗ như
câu khẩu hiệu "Khắc làm, khắc biết" đã tóm ý. Đối
với những học sinh nữ ở các thành phố chẳng biết gì ngoài
việc cầm bút, tham gia các công việc lặt vặt trong gia đình,
hay còn được mẹ nuông chiều và ban đêm vẫn còn sợ ma thì
sự hụt hẫng của họ thật dữ dội. Sau khi được tập hợp
và biên chế thành đơn vị, những TNXP được nhanh chóng gởi
ra tuyến lửa.
<div class="boxleft320"><img
src="http://www.procontra.asia/wp-content/uploads/2013/01/Thanh-niên-Xung-phong-Hà-Nội-trong-tuyến-lửa-miền-Trung-năm-1965.png"
/><div class="textholder">Thanh niên Xung phong Hà Nội trong tuyến
lửa miền Trung năm 1965</div></div>
- "Những bông hoa trên tuyến lửa" chắc chắn là cụm
từ có ý nghĩa nhất và thường xuyên được sử dụng để
tóm tắt số phận bi thảm của những cô gái TNXP ngoài mặt
trận. Do lực lượng TNXP được hình thành từ hơn 50% là nữ
và do người ta vẫn chưa làm được gì nhiều để biết
được số phận của họ ra sao, chúng ta hãy thử xem hiện nay
chiến tranh còn dai dẳng như thế nào trong thịt da của những
đóa "Hoa lan trong rừng cháy" này, như nhà văn Minh Lợi đã
nhắc đến điều đó trong truyện ngắn của mình. Từ vài năm
nay, những cựu Nữ TNXP thuật lại sự thật họ đã trải qua
và nó khác hẳn với chủ nghĩa anh hùng mà Nhà nước vẫn
tuyên truyền. Những câu hỏi liên quan đến thân xác của phụ
nữ trong hoàn cảnh chiến tranh bắt đầu lộ rõ qua lời kể
của những người còn sống sót. Thông qua những câu chuyện
kể của họ, họ đòi hỏi phải có một cách nhìn nhận nhất
định về chiến tranh gắn liền với nhận định của Svetlana
Alexievitch: "<em>Những câu chuyện kể của phụ nữ có một
bản chất khác và bàn về một chủ đề khác. Chiến tranh,
dưới mắt phụ nữ, có những màu sắc riêng, những mùi vị
riêng, cách giải thích riêng và không gian tình cảm riêng của
họ. Cuối cùng là những từ ngữ riêng. Người ta thấy trong
những câu chuyện đó không có anh hùng cũng chẳng có những
chiến công phi thường nào, mà đơn giản chỉ là những cá
nhân bị cuốn vào một công việc phi nhân tính của con người
</em>".
- "… thu hoạch của chiến thắng 1975 hoàn toàn chỉ
thuộc về đàn ông. Cũng như bao cuộc chiến khác, khi 'cánh
đàn ông từ chiến trường trở về', dù theo nghĩa đen hay
nghĩa bóng, tái tạo một Việt Nam xã hội chủ nghĩa chiến
thắng và đầy đực tính, đã không đếm xỉa đến sự dấn
thân của phụ nữ trong chiến tranh nhân dân."
Sau cuộc chiến – nếu sống sót – những cành lan trong rừng
cháy, những đoá hoa nhầu nát, hay những quả chanh khô (theo như
cách nói của đời thường) sẽ trở thành những con số không
tròn trĩnh: không chồng, không con, không nhà, và <strong>không
chế độ</strong>!<strong></strong>
<div class="boxright320"><img
src="http://www.procontra.asia/wp-content/uploads/2013/01/Thanh-niên-Xung-phong-đang-bảo-vệ-đường-trong-Chiến-tranh-chống-Mỹ.png"
/><div class="textholder">Thanh niên Xung phong đang bảo vệ đường
trong Chiến tranh chống Mỹ</div></div>
Đồng đội của họ, những kẻ "may mắn" hơn – vẫn theo
ghi nhận của công trình biên khảo thượng dẫn: "… đều
được đưa vào đền thờ các liệt sĩ được sử sách chính
thức công nhận. Trong số những nữ liệt sĩ nổi tiếng nhất,
phải kể đến: mười cô gái tại ngã ba Đồng Lộc ở tỉnh
Hà Tĩnh và mười hai cô gái ở Truông Bồn trong tỉnh Nghệ An.
Đặc biệt, mười cô gái tại ngã ba Đồng Lộc (huyện Can
Lộc) ở tỉnh Hà Tĩnh được thần thánh hóa và người ta đã
dựng lên một đài tưởng niệm nguy nga để tôn vinh họ."
Và câu chuyện của "những bông hoa trên tuyến lửa", khủng
khiếp thay, vẫn tiếp tục bị cánh đàn ông Việt Nam "khai
thác" dù thân xác họ đã được chôn kín trong … những
"đài tưởng niệm nguy nga" – như tiếng kêu thương (thản
thốt) vừa nghe được vào hôm 28 tháng 12 năm 2012, của blogger
<a
href="http://anhbasam.wordpress.com/2012/10/28/tin-chu-nhat-28-10-2012/">Nguyễn
Hữu Vinh</a>:
"Khủng khiếp… Truông Bồn! Nhưng không phải khủng khiếp
về sự hy sinh của hàng trăm chiến sĩ nơi đây năm xưa, mà là
số tiền khủng của dân mà ngày nay người ta vung vít tung ra,
để rồi không tránh khỏi lũ 'sâu' tha hồ đục khoét, thế
mà cũng chưa rõ là <a title="Ngày 23.8, Bộ GTVT phối hợp
với TƯ Đoàn TNCSHCM và UBND tỉnh Nghệ An đã tiếp nhận trên
49 tỉ đồng ủng hộ tôn tạo di tích lịch sử quốc gia Truông
Bồn (huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An)."
href="http://www.baomoi.com/Tren-49-ti-dong-ton-tao-di-tich-lich-su-Truong-Bon/126/9177122.epi"
target="_blank">175 tỉ như nhiều báo đưa</a>, hay là <a
href="https://anhbasam.files.wordpress.com/2012/10/truong-bon.mp3"
target="_blank">300 tỉ theo VTV</a> loan báo hôm qua, hay
gần <a title="384 tỉ đồng xây dựng khu di tích lịch sử
Truông Bồn"
href="http://tuoitre.vn/Van-hoa-Giai-tri/279374/384-ti-dong-xay-dung-khu-di-tich-lich-su-Truong-Bon.html"
target="_blank">400 tỉ theo dự toán của địa phương</a> từ
4 năm trước. Khủng khiếp nữa là, dường như phong trào quăng
tiền tỉ cho những dự án thô kệch một cách thảm hại kiểu
này tại xứ sở thuộc loại nghèo nhất nước cứ ngày một
dữ dội hơn, nào là <a title="Tượng đài chiến thắng "
href="http://ngabadongloc.org.vn/?menu=detail&id=50"
target="_blank">Tượng đài Chiến thắng Đồng Lộc</a> (1998),
không rõ bao nhiêu tiền, nhưng làm mất 3 năm; tiếp theo
là <a title="Vào lúc 8h ngày 19/8, Lễ khánh thành Cụm tượng
đài 10 nữ TNXP Ngã Ba Đồng Lộc đã được diễn ra trọng
thể Khu di tích Ngã Ba Đồng Lộc."
href="http://dantri.com.vn/c20/s20-416717/khanh-thanh-cum-tuong-dai-10-nu-tnxp-nga-ba-dong-loc.htm"
target="_blank">Cụm tượng đài 10 nữ TNXP Ngã Ba Đồng
Lộc</a> (2010), hết 14 tỉ mà chưa đã cơn say, lại
thêm <a title="Khánh thành Đài tưởng niệm tại Ngã ba
Đồng Lộc"
href="http://congty471.com.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=213:khanh-thanh-dai-tuong-niem-tai-nga-ba-dong-loc&catid=1:tin-tuc-su-kien&Itemid=101"
target="_blank">Đài tưởng niệm các anh hùng, liệt sỹ ngành GTVT
tại Ngã ba Đồng Lộc</a>(2012), thêm 14 tỉ nữa."
Dù chỉ ở bên lề, và dù đã qua bên kia thế giới, mà còn
bị bầm dập (tới) cỡ đó thì trách sao cuộc đời những
người trong cuộc không bị te tua – nhất là những kẻ ở bên
thua cuộc!
____________
(*) <a href="http://www.talawas.org/?p=19276">Chú thích của talawas</a>:
François Guillemot là chuyên viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên
cứu Khoa học Quốc gia (CNRS), phụ trách kho tài liệu Việt Nam
tại Viện Nghiên cứu Đông Á (IAO, Lyon, Pháp). Ông lấy bằng
tiến sĩ về lịch sử tại Ecole pratique des hautes études (EPHE,
Paris) năm 2003. Hiện ông nghiên cứu về những vấn đề văn
hoá trong chiến tranh của người Việt, và về chủ nghĩa dân
tộc phi cộng sản của người Việt, chẳng hạn như về Đảng
Đại Việt. Tiểu luận này được thuyết trình lần đầu tại
hội thảo quốc tế, "Bản sắc cơ thể ở Việt Nam: Chuyển
hoá và Đa dạng", tại Ecole normale superieure lettres et sciences
humaines, Lyon. Tác giả cảm ơn Christopher E. Goscha, Agathe Larcher,
Claire và William J. Duiker, Vatthana Pholsena, Tuong Vu, Edward Miller và
Trang Cao đã giúp ông dịch (từ tiếng Pháp sang tiếng Anh) và
hiệu đính tiểu luận này để đăng trên <em>Journal of Vietnamese
Studies</em> vào mùa thu 2009.
© 2013 Tưởng Năng Tiến & pro&contra
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130127/tuong-nang-tien-ben-thang-cuoc-vanhung-ke-ben-le),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét