Phan Minh Ngọc - Về Đề án Công ty mua bán nợ quốc gia (VAMC)

Theo kế hoạch, Đề án Công ty mua bán nợ quốc gia (VAMC) sẽ
được trình Bộ Chính trị cho ý kiến và quyết định trong
tháng 1 này, sau khi Chính phủ thảo luận hôm 27.12.2012. Hiện
đã có một số thông tin đồn đoán về hình thức hoạt động
của VAMC khi được thành lập, trong số đó những thông tin
liên quan như cách thức định giá trị nợ xấu và nguồn tài
chính để mua nợ xấu.

Về giá trị nợ xấu khi VAMC mua, một số báo cho biết, giá mua
nợ xấu sẽ là <em>giá trị sổ sách</em> của khoản nợ xấu
đó. Đây là điều khá ngạc nhiên vì nó quá "hào phóng"
với ngân hàng có nợ xấu phải bán cho VAMC, trong khi đó lại
có khả năng gây thiệt hại lớn cho VAMC. Chắc chắn các ngân
hàng sẽ <em><strong>thích</strong></em> nếu VAMC mua nợ xấu theo
giá trị sổ sách vì điều này vừa giúp ngân hàng làm sạch
bảng cân đối kế toán, vừa giúp ngân hàng không phải ghi
nhận lại toàn bộ tổn thất tín dụng ngay khi bán nợ xấu
(là khoản tổn thất sẽ phát sinh nếu VAMC mua lại khoản nợ
xấu theo giá trị tại thời điểm mua, như cách làm hiện nay
của Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng (DATC)).

Điều đáng nói là, giá trị theo sổ sách theo cái nghĩa mà báo
chí phỏng đoán dựa vào phát biểu của Thống đốc Ngân hàng
Nhà nước (NHNN) là giá trị ban đầu của khoản nợ, ví dụ
là 100 đồng, trừ đi dự phòng rủi ro đã trích lập, ví dụ
là 70 đồng, còn 30 đồng và VAMC chỉ cần trả 30 đồng này
cho ngân hàng thì ngân hàng đó hết nợ xấu.

Nếu tính như trên thì 30 đồng đó không thể gọi là
"<em>giá trị theo sổ sách</em>" của khoản nợ xấu được,
mà phải gọi cho chính xác là "<em>giá trị còn lại theo sổ
sách</em>" của khoản nợ xấu.

Điều đáng nói hơn là sẽ có khả năng dự phòng rủi ro đã
trích lập thấp hơn nhiều so với con số 70 đồng nói trên, ví
dụ chỉ 20 đồng, giả thiết là mức dự phòng phù hợp với
các quy định trích lập dự phòng của NHNN tại thời điểm
diễn ra đánh giá và mua bán nợ xấu giữa ngân hàng có nợ
xấu và VAMC. Lúc đó, liệu VAMC sẽ/nên nhắm mắt chấp nhận
mua khoản nợ xấu trên với giá 100 đồng – 20 đồng = 80
đồng, trong khi khả năng bán lại với cái giá 80 đồng là
chưa biết, và hoàn toàn có thêm khả năng là chất lượng
khoản nợ tiếp tục xấu đi sau khi VAMC mua? Nói cách khác, nếu
mua bán dựa vào giá trị còn lại theo sổ sách của khoản nợ
xấu thì VAMC luôn là người nắm đằng lưỡi dao, cho dù trên
thực tế có thể là ngân hàng thương mại bị bắt buộc phải
bán khoản nợ xấu đó cho VAMC khi tỷ lệ nợ xấu của ngân
hàng đó đã vượt ngưỡng cho phép (chẳng hạn là 3% trên
tổng dư nợ), chứ không phải là họ thực sự muốn tống
khứ khoản nợ xấu đó khỏi bảng cân đối của mình bằng
mọi giá.

Về nguồn tài chính mua nợ xấu, cũng vẫn theo những thông tin
được hé lộ trong tuần qua trên một số báo phỏng đoán, thì
VAMC sẽ hạn chế dùng tiền mặt (từ ngân sách), mà chủ yếu
sẽ dựa vào phát hành trái phiếu xử lý nợ và các công cụ
nợ là giấy tờ có giá (giấy chứng nhận nợ) để mua nợ
xấu từ ngân hàng thương mại. Cách làm này sẽ hạn chế
thiệt hại cho VAMC khi VAMC không thanh lý được khoản nợ xấu
và thu hồi vốn đã bỏ ra. Lúc đó, thiệt hại cho VAMC chỉ là
chi phí xử lý và chi phí quản lý khoản nợ xấu, chứ không
phải là phần vốn bỏ ra khi mua nợ xấu.

Nếu Đề án có cách làm đúng như phỏng đoán như trên thì
thực tế sẽ là VAMC vẫn bị thiệt hại! Hoặc nói đúng hơn
là VAMC vẫn phải có trách nhiệm với phần vốn tương đương
với giá trị của khoản nợ xấu khi mua từ ngân hàng thương
mại lúc ban đầu. Hãy hình dung khi VAMC thanh toán cho ngân hàng
bán nợ bằng các trái phiếu xử lý nợ, giấy chứng nhận
nợ, trong đó có ghi các điều khoản cam kết về giá trị
khoản nợ và lãi suất, thời hạn thanh toán mà VAMC sẽ phải
chịu trách nhiệm v.v... và ngân hàng đó đưa những trái
phiếu, giấy chứng nhận nợ đó vào lưu thông, ví dụ bán
lại cho một nhà đầu tư nào đó. Giả thiết nhà đầu tư
thứ cấp này giữ trái phiếu, giấy chứng nhận nợ đó cho
đến ngày đến hạn thanh toán, lúc đó ông ta sẽ đến VAMC
để đòi thanh toán cả vốën lẫn lãi và VAMC phải có trách
nhiệm thanh toán chúng. Trường hợp này cũng tương tự như
trường hợp Kho bạc Nhà nước phát hành trái phiếu Chính phủ
và chúng được đưa vào mua bán trên thị trường. Dù trao tay
ít hay nhiều thì rốt cuộc Kho bạc Nhà nước (Chính phủ) vẫn
phải có trách nhiệm chi trả khi trái phiếu đến hạn cho
người sở hữu cuối cùng.

Có thể những người soạn thảo Đề án cho rằng trái phiếu
xử lý nợ và giấy chứng nhận nợ không phải là trái phiếu
hoặc các giấy tờ có giá như thông thường như ta nói ở
trên, mà là một loại chứng chỉ thanh toán chỉ có giá trị
giữa 2 bên, VAMC và ngân hàng thương mại bán nợ xấu. Nếu
vậy, hành động mua bán nợ xấu giữa VAMC và ngân hàng chỉ
thuần túy là hành động hoán đổi tài sản (có giá trị nội
bộ) cho nhau. Trong chừng mực mà VAMC không/chưa thanh lý được
khoản nợ xấu (cho một bên thứ 3) thì sẽ không có dòng tiền
phát sinh để VAMC trả cho ngân hàng và ngân hàng có thể dùng
nó mà xóa nợ xấu khỏi bảng cân đối tài sản của mình. Và
như vậy thì việc chuyển nợ xấu từ ngân hàng sang cho VAMC
(và cho đến tận lúc khoản nợ xấu được VAMC bán tiếp đi
và thu tiền về trả cho ngân hàng) sẽ không giúp gì cho việc
giảm nợ xấu của ngân hàng cả.

Nói tóm lại, rốt cuộc thì rủi ro trong xử lý nợ xấu vẫn
thuộc về VAMC, và tức là thuộc về ngân sách, cho dù mới
chỉ xét đến 2 khía cạnh chính có khả năng thành hiện thực
thông qua đồn đoán liên quan đến Đề án – xác định giá
trị nợ xấu và nguồn tài chính để mua nợ xấu. Nói cách
khác, muốn hay không thì khi thành lập VAMC, Chính phủ vẫn
phải rót vốn ngân sách để VAMC dùng tiền đó mua nợ xấu
từ ngân hàng thương mại. Nếu ngân sách đã trống rỗng thì,
không còn cách nào khác, NHNN buộc phải in tiền cho VAMC vay để
hoạt động, và cũng có nghĩa là làm tăng áp lực lạm phát sau
đó.

Mong những người soạn thảo Đề án lường trước được
những tình huống nêu trong bài để tránh cho "sự đã rồi"
khi ban hành nó.

(Bài đăng trên <a
href="http://daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=75&NewsId=270110">Đại
biểu Nhân dân</a>)

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130120/phan-minh-ngoc-ve-de-an-cong-ty-mua-ban-no-quoc-gia-vamc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!