Để nghiên cứu, sửa đổi Hiến pháp năm 1992, về kỹ thuật
lập hiến, về tư tưởng Nhà nước pháp quyền, có lẽ, chúng
ta không cần phải học hỏi ở đâu xa, mà học ngay ở Hiến
pháp năm 1946.
Hiến pháp 1946 là một bản hiến văn hết sức ngắn gọn, súc
tích. Toàn bộ bản hiến văn chỉ gồm 70 điều. Sự ngắn gọn
này đạt được là nhờ vào việc Hiến pháp chỉ tập trung quy
định những vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh của luật
hiến pháp, mà cụ thể là các quyền tự do, dân chủ; các
nguyên tắc và cách thức tổ chức các cơ quan quyền lực Nhà
nước. Đây thực sự là một bản kế ước xã hội về việc
phân chia quyền: quyền của các công dân và quyền của Nhà
nước; quyền giữa các cơ quan Nhà nước với nhau.
Nếu Nhà nước pháp quyền là Nhà nước được tổ chức trên
những nguyên tắc và thủ tục sao cho lạm quyền không thể
xảy ra và quyền tự do, dân chủ của nhân dân được bảo
vệ, thì Hiến pháp 1946 đã phản ánh đúng tinh thần đó.
Trước hết, để lạm quyền không thể xảy ra thì Hiến pháp
đã được đặt cao hơn Nhà nước. Về mặt thủ tục, điều
này có thể đạt được bằng hai cách: 1. Hiến pháp phải do
Quốc hội lập hiến thông qua; 2. hoặc Hiến pháp phải do toàn
dân thông qua. Hiến pháp 1946 đã thực sự do một Quốc hội
lập hiến thông qua. Theo quy định của Hiến pháp 1946, nước ta
không có Quốc hội mà chỉ có Nghị viện nhân dân với nhiệm
kỳ 3 năm. Như vậy, đáng ra nếu không có chiến tranh, sau khi
thông qua Hiến pháp, Quốc hội sẽ tự giải tán để tổ chức
bầu Nghị viện nhân dân. Nghị viện nhân dân không thể tự
mình sửa đổi hiến pháp. Mọi sự sửa đổi, bổ sung đều
phải đưa ra toàn dân phúc quyết (Điều 70).
Hai là, các quyền của người dân được Hiến pháp ghi nhận
và bảo đảm. Ví dụ, Điều 10 quy định: "Công dân Việt Nam
có quyền: - Tự do ngôn luận; - Tự do xuất bản; - Tự do tổ
chức và hội họp; - Tự do tín ngưỡng; -Tự do cư trú, đi
lại trong nước và ra nước ngoài"; Điều 12 quy định:
"Quyền tư hữu tài sản của công dân Việt Nam được bảo
đảm". Như chúng ta thấy, Hiến pháp không đặt vấn đề Nhà
nước bảo đảm các quyền đó, mà ghi nhận các quyền đó như
những quyền đương nhiên (do tạo hóa ban cho).
Ba là, việc phân cấp, phân quyền được thực hiện khá mạch
lạc, và nhiều cơ chế kiểm tra và giám sát lẫn nhau đã
được thiết kế. Ví dụ, quyền "kiểm soát và phê bình
Chính phủ" của Ban thường vụ Nghị viện (Điều 36); quyền
của "nghị viên không bị truy tố vì lời nói hay biểu quyết
trong Nghị viện" (Điều 40); Thủ tướng có quyền nêu vấn
đề tín nhiệm để Nghị viện biểu quyết (Điều 54)...
Việc phân cấp, phân quyền giữa chính quyền Trung ương và
chính quyền địa phương cũng rất rõ. Ví dụ, Nghị viện nhân
dân chỉ quyết định những vấn đề "chung cho toàn quốc"
(Điều 23). Hội đồng nhân dân được quyền quyết định
"những vấn đề thuộc địa phương mình" (Điều 59).
Cuối cùng, vai trò độc lập xét xử của tòa án được bảo
đảm. Điều này đạt được nhờ hai cách: Một là, các tòa
được thiết kế không theo cấp hành chính mà theo cấp xét xử
(Điều 63); Hai là, xác lập quy phạm ở tầm hiến định là khi
xét xử, thẩm phán "chỉ tuân theo pháp luật, các cơ quan khác
không được can thiệp" (Điều 69).
Hiến pháp năm 1946 là di sản to lớn về tư tưởng và văn hóa
lập hiến của dân tộc. Di sản này sẽ mãi soi sáng trí óc và
con tim của chúng ta trong quá trình phấn đấu xây dựng Nhà
nước pháp quyền và xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130104/nguyen-si-dung-hoc-o-hien-phap-nam-1946),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét